Ei komutatiif geometrii

Tekst üüb Öömrang

Ei komutatiif geometrii as en teorii uun a matematiik, diar fööraal faan di matemaatiker Alain Connes ütjwerket wurden as. Diar uun gongt'at diaram, dat geomeetrisk ufbildangen ei uun arke faal komutatiif san. Det ment, hat komt diarüüb uun, hün sümeetrisk ufbildang tuiarst an hün diarefter ütjfeerd woort. Dü könst jo ei ianfach ferbütje.

Det teorii as temelk abstrakt, diaram fulagt nü en ianfach bispal mä en bil, t.b. en postkoord.

• (01) amkap, an do turag amkap
• 
  bil aprocht
• 
  bil auer a rochter kaant amkapt
• 
  bil auer a lachter kaant turag kapt

• (02) am 90 graad drei, an do turag drei
• 
  bil aprocht
• 
  bil rochts am 90 graad dreid
• 
  bil lachts am 90 graad turag dreid

• (03) kap an drei, an do turag drei an kap
• 
  bil aprocht
• 
  bil auer a rochter kaant amkapt
• 
  bil rochts am 90 graad dreid
• 
  bil lachts am 90 graad turag dreid
• 
  bil auer a lachter kaant turag kapt

• (04) kap an drei, an do turag kap an drei
• 
  bil aprocht
• 
  bil auer a rochter kaant amkapt
• 
  bil rochts am 90 graad dreid
• 
  bil auer a lachter kaant turag kapt
• 
  bil lachts am 90 graad turag dreid

Tuleetst stäänt det bil üüb't hood. Hat as ei ianerlei, of dü tuiarst turag kapst of tuiarst turag dreist.

Sok 'ei komutatiif geometriin' kem uk uun a kwantenmechaanik föör, huar dü diar goorei mä reegenst.

Luke uk diar

• Alain Connes: Noncommutative geometry. Academic Press, Inc., San Diego, CA, 1994. ISBN 0-12-185860-X online (pdf)