Romani
 Täkst aw mooringer frasch
|
Dåt Romani as di spräke foon da Roma än da Sinti, biise uk bekånd as “siigoinere” än önj Saterlönj sügoor as “hiise”. Eefter hu waasenschapsmoons schölj huum sügoor foon möre spräke snååke, ouerdåt da ståme hiilj ünglike dialäkte snååke. Dåt jeeft ouer e wrål süwat 6 miljoone manschne da dåt snååke, deerfoon 4,6 miljoone önj Europa.
Analyse foon dåt Romani heet wised, dåt dåt famiilje as foon spräke önj Nord-Indien än Pakistan, as dåt Hindi än forålem dåt Punjabi. Dåt wårt wålj betråchdied as en stark bewis am e geographisch jurtkamst foon da Roma tu bestimen, forålen ouerdåt da liinuurde önj dåt Romani dåt mölik mååge, jare migrasjoon eefter dåt weeste tu fülien. En resänt stuudium miinjt, dåt dåt Romani famiilje as foon dåt Singalesisch.
Da mååste roma heewe an jare spräke fååsthülen, ouers sålten suner jü spräke tu liiren foon dåt lönj weer ja ferbliiwen, ouerdåt da mååste ståme wälj lunge iirnge unti sügoor iirhunerte bane dåtseelwie gebiit bliiwen. Jü spräke as foon jurtkamt indisch, ouers heet iraanische, armeenische, griichische än slaawische influse unergingen. Da ståme da fare tuugen, leeten jare spräke nuch mör beinflusie. Da influse gunge mååst foole fare as en grut tål liinuurde: sü snååke da roma foon e Balkan dialäkte, da nuch åle fåle foon dåt Sanskriit bewoord heewe. Dåt wus mölik döör jü stark bii-ing önj da slaawische spräke, ouers da roma üt e Karpaate, da aw e sid bai jare äine spräke bloot Tjüsch liirden, heewe dåt mååste foon da fåle fåle leet. Deeram koone maning roma enouder ai ferstönje
Jarst önj e leeste tide san da begand ma dåt oofding apschriwen än standardisiiren foon dåt Romani. Heerdöör schucht dåt üt, dåt da mååste dialäkte tu möre spräke ütkristalisiire wan.
Ouers, as dåt spräkuurd säit: En hiise besteelt sin härbärj ai”.
Biispele
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Da ferschilie influse berååre uk di kärnbestånd foon e uurdschåt, sü uner oudere da teeluurde. Deerbai fane ham aw e iinj sid indische iirfuurde (jek = 1, dui = 2, trin = 3, schtar = 4, pansch = 5, schob = 6, desch = 10, deschujek = 10+1, deschudui = 10+2, usw., bisch = 20, schel = 100), aw e ouer sid önjtliininge üt dåt Griichische (efta = 7, ochto = 8, enja = 9, trianda = 30, saranda = 40, penda = 50), üt dåt Türkische (doxan = 90) än Ungaarische (seria, izero = 1000). Tubai kaame ouers bai hu teeluurde alternatiiwe önjtliininge üt ouder spráke, sü as üt dåt Sweedische (enslo önjt stää for jek = 1), dåt Lettische (letteri önjt stää for schtar = 4), dåt Estnische (kuus önjt stää for schob = 6, seize önjt stää for efta = 7), dåt Rumeenische (mija = 1000), dåt Tschächische (tisitsos = 1000) unti dåt Tjüsche (tausento = 1000).
Literatuur
[Bewerke | Kweltekst bewerke]- Gray, RD; Atkinson, QD (2003). "Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin." Nature. 426, 435-439. [1]
