Lidice

Söl'ring

Lidice

Grün'dāten

Staat:

Tschechien

Kraj:

Středočeský kraj

Okres:

Kladno

Gurthair:

475 ha

Geograafisk Laagi:

50° 9′ N, 14° 11′ OKoordinaaten: 50° 8′ 35″ N, 14° 11′ 24″ O

Hoogdi:

343 m n.m.

Iinuuners:

452 (1. Jan. 2012) ^[1]

Postkental:

273 54

Autokenteeken:

S

Forkiir

Straat:

Kladno – Makotřasy

Struktuur

Slach:

Gimiindi

Statdiili:

1

Forwalting

Büürfööger:

Veronika Kellerová (Stant: 2012)

Adres:

ul. 10. června 161
273 54 Lidice

Gimiindinumer:

532584

Internet:

www.obec-lidice.cz

Laagiplaan

Laagi fan Lidice ön Okres Kladno

Lidice (dütsk Liditz) es en Gimiindi benen di Okres^[2] Kladno ön Tschechien. Lidice liit ombi 5km uastern fan Kladno en 20km weestern fan Prag benen di Merelböömsk Regioon.
Tö Tiren fan di Taust Warelkrich uur Lidice ön't Jaar 1942 fan di dütsk Nāzis ön Steken slain, eeđer dat jen eeđer Reinhard Heydrich sjoten her. Eeđer di Krich es Lidice weđer āpbecht uuren, en dit staant nü ombi 300m fan't ual Tērp wech.
Ön di Plaats fan't ual Lidice waar en Teenkstiin henstelt sa üs uk en Museeum.

Histoorii[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Fan't Merelialer bit tö di Okkupatsjoon[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Lidice waar ön't Jaar 1306 dat jest Mool āpskrewen, aurdat jen en Uurkundi haa skul, di wat āreft her.
Dat Lön' jerti fuar't Miist Böörern fan Prag en Kuttenbarig . Fuar't Jaar 1309 jeft et Popiiren aur en „castrum Luticz“.

1415 koopeti Petr Meziříčský fan di Prager Altstadt Diili fan dit Tērp fuar sin Herskep Makotřasy.
Me di Forloop fan di Hussitenkrichen waar Meziříčskýs Kraam fan hok düüsend Rewolutsjoneeri fan Louny, Žatec en Slaný ütroowert, üs des hen tö jaar Kamerāden ön Prag wel.

Wan Meziříčský storewen wiar uur Lidice aafter forkoopet.
Ön't Jaar 1470 koopeti Jetřich Bezdružický fan Kolowrat, Makotřasy en leeter Buštěhrad dit. Hi smet dat Lön' töhop, en bit hentö't Jaar 1713 kür hi dat hiili Lidice tö sin Herskep Buštěhrad teeli.
Leeterhen heer Franziska Sibylla Augusta von Sachsen-Lauenburg dat Lön fingen. Wan dat Faamen fan höör storewen wiar, ārefti di bayrisk Kurfürst Maximilian Josef di Kraam.
Tö des Tir uur diarme bigent en greev eeđer Kual, hurfan et diar masi jeft.

1805 aurdiar Maximilian di Herskep Buštěhrad tö di Erzhertoch Ferdinand, en des diardit ön't Jaar 1847 förter tö Ferdinand den Gütigen. Diarme jerti et tö di kaiserlich Hofstairen.
Bit hentö't Jen fan di Patrimonialherskepen ön't Jaar 1848 jerti Lidice tö di Herskep Buštěhrad.

Dat Tērp liit iin ön't Deel fan di Lidický potok. Hooger üs alis üp Stair wiar di Sērk St. Martin di Ialeri. Des waar ön't Jaar 1732 fan di BechningsmaisterVáclav Špaček nii ütstafiaret.
Üüs Kladno fan di Industrii muar Jil fo kür (Fan di Meren fan't 19. Jaarhönert ön), da kür di Mensken diar jaar Jil fuar't Miist üs Bārigliren fortiini.
Wan di Dütsken Lidice iinnomen her (1939) uur dat Tērp tö dat „Protektorat Böhmen und Mähren“ teelt.
Ön't Jaar 1942 her Lidice 102 Hüüsinger me 503 Mensken diarbenen. Diar wiar 14 Hofstairen, en Meln, trii Kraamers, trii Wertskepen, tau Slachters en di Sērk.

1942: Dit Massaker, Lidice uur ön Steken slain[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Ön di 27. Mai 1942 waar Reinhard Heydrich, di Fuarseter fan't Reichssicherheitshauptamt en stairfortreerendi „Reichsprotektor fan Böhmen en Mähren“, öngrepen, üs hi üp Wai tö sin Kontoor ön di Hradschin wiar.
Des wiar en Attentāt fan Prager Töögen-ön-Kēmpers, wat et „Operation Anthropoid“ nēmt her.
Heydrich wiar diarfan sa slim raaket, dat hi ön di 4.Juuni fan't Jaar 1942 stuarev.

Di Nāzis uur da mal bistert; ja wil dit töbeekdö. Ja greep di Büürers fan Tschechien ön, aurdat ja jaa ek wust, hoken dit wesen wiar. Ja sair, dat di Mensken ön Lidice di Töögen-ön-Kēmpers Taak en Bēr dönen her en uk üđers holpen her, man dit stemeti ek.

Injems ön di 9. Juuni 1942 stelt jam Liren fan di dütsk Politsai (Meföligers fan GeStaPo en „ Sicherheitsdienst Reichsführer-SS|SD“) sa üs di „Sjutzpolitsai“ trinjom Lidice āp.
Dit Komando her Ofitsiiri fan di Wafen-SS sa üs en senerk Komissjoon fan di Sekerhairs-Politsai ön Prag. Ja nem uk tschechisk Politsai me langs.
Ali Waien, wat naa Lidice ging, waar techtmaaket, aurdat em meenti, dat di Töögen-ön-Kēmpers of jaar Helpers ön't Tērp wiar.

Bi di Nacht uur di Mensken fan Lidice töhopdrewen. Ali 172 Karminger, wat ialer üs 15 Jaaren wiar, waar üp di Hofstair fan Familii Horák braacht. Diar waar ja di naist Dai duarsjoten.
Di Histooriker Stefan Klemp sair, dat fuar't Miist di Liren fan di Sjutspolitsai sjoten haa.^[3]

Diar wiar jit niigen Karminger, wat bütlöns Kual ütgreewen her. Des uur da hentö Prag braacht en diar duarsjoten.
Soowen Wüfhaurn, wat Jungen fo skul, uur somhur henbraacht, dat ja jaar Dütjis fo kür.
Wan di Jungen diar wiar, waar ja jüst sa bihanelt üs di üđer Wüfhaurn. Di Dütjis waar wechnomen.
Des soowen waar sa üs di üđer 195 Wüfhaurn fuar't Miist hentö't Konzentrationslager Ravensbrück deportiaret, hur 52 diarfan ombraacht waar.

Dat Tērp Lidice waar forbronen, sprengt en leeterhen gleermaaket.
Fuar des fing di Reichsarbeitsdienst Biskiir. Di Gimiindi skul fan di Lönkaart forswinj.
Dit „Wechfliien“ fan't Tērp wil di SS-en Politsaiföörer Karl Hermann Frank sa haa.
Bal dit salev es hok Daagen leeter me di Gimiindi Ležáky maaket uuren.

Ön't Jaar 1949 kām hok Wüfhaurn, wat aurlewet her, töbeek. Ja kür ön en nii becht Tērp, delings Lidice, uuni.

Di Jungen fan Lidice[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Lidice her 98 Jungen. Ja waar hentö di „Umwandererzentrale Litzmannstadt“, Gneisenaustraße 41 ön Litzmannstadt braacht. Diar waar ja eeđer Rasikriteerien ütsortiaret.
Trötain fan des Jungen waar hentö en „Lebensborn“-Heim braacht, tö „germanisiarin“.
Fuar't Miist waar di Jungen man töhop me di Jungen fan Ležáky hentö't Vernichtungslager Kulmhof braacht, hur ja vergāset waar.^[4]

Di trötain Jungen, wat tö „germanisiarin“ wesen wiar, waar eeđer di Krich ön Bayern raaket. Uk soks fan di soowen Jungen, wat eeđer di 10. Juuni 1942 tö Warel kemen wiar, waar fünen; jen diarfan wiar stürewen.

Taachten om Lidice[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Üs di Āpskailighairen bikeent waar, wat ön Lidice pasieret wiar, da haa forskelig Gimiinden di Naam fan Lidice aurnomen.

Sa kumt et, dat em des fent:

Lidice ön Brasilien: Ual Naam wiar Vila Parado (Nai bi Rio de Janeiro)

Di Gimiindi nem höör nii Naam ön, üs di taust Jaaresdai fan di Forbreeken wiar.
Iarenlir fan Brasilien en Diplomāten fan di Tschechoslowakei wiar diar me bi.

San Jerónimo-Lídice in Mexiko-Stadt (D.F.)
Lidice ön di US-Bundesstaat Illinois
Lídice de Capira ön Panama

Hat jeft uk Tērps- en Statdiili me di Naam Lidice, sa üs ön Lima (Peru), Caracas (Venezuela), Regia (Kuba) en Gan Yaoneh (Israel).

Lidice-Hüs ön Bremen[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Ön dit Lön' fan di Bremer Raaki-Stair „Lidice-Hüs“^[5] es en Ruusenguart önlair, hur em ön Lidice teenk skel. Di Taal en di Ördning fan di Ruusen weegi di Taal fan di Lir en di Topografii fan di Gimiindi üs en Symbool.

Dat Hüs uur üs Lidice-Hüs fööret. Dat Moto es: Erinnern für die Zukunft., en di Aarber giar töögen Diskriminiaring en töögen Natsjonālsotsjalismus.^[6]

Bikeent Lir fan Lidice[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Václav Stříbrný (1853-1933), Botāniker en Pomologe, wat ön Bulgārien aarbert heer.

Iarenbüürers[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Ernst Uhl (* 27. Oktober 1932 ön Budapest), evangeelsk Theoloogi en Skreftenföörer (Bremische Evangelische Kirche)

Literatuur[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Helmut G. Haasis: Tod in Prag: Das Attentat auf Heydrich. Hamburg 2002.
Miroslav Ivanov: Der Henker von Prag: Das Attentat auf Heydrich. Berlin 1993.
Volker Koop: Dem Führer ein Kind schenken – die SS-Organisation „Lebensborn“ e. V. Böhlau, Köln 2007, ISBN 978-3-412-21606-1.
Vlastimil Louda, J. Bartik, F. Kropac: Lidice – čin krvavého teroru a porušení zákonů i základních lidských práv. Hrsg. vom tschechoslowakischen Innenministerium. Prag 1945. (tschechisch)
Uwe Naumann: Lidice: Ein Böhmisches Dorf. Frankfurt 1983.
Jolana Macková, Ivan Ulrych (Hrsg.) Kinderschicksale aus Lidice. VEGA-L, Nymburk 2004, deutsch: Verlag, Gedenkstätte Lidice ISBN 80-86757-19-6.
Eduard Stehlik: Lidice: Geschichte eines tschechischen Dorfes. Bildband mit Erläuterungen. V Raji, Prag 2004, deutsch: ISBN 80-86758-16-8.
Peter Steinkamp: Lidice 1942. In: Gerd R. Ueberschär (Hrsg.): Orte des Grauens: Verbrechen im Zweiten Weltkrieg. Darmstadt 2003.
Stefan Klemp: Rücksichtslos ausgemerzt. Die Ordnungspolizei und das Massaker von Lidice, Münster 2012, Villa ten Hompel aktuell 17, ISBN 978-3-935811-14-9.