Europäisch Unjoon
 Täkst aw mooringer frasch
|
|
|
|
Jü Europäisch Unjoon unti EU (de. Europäische Union), internasjonåål mååsttid EU, as en internasjonåål organisasjoon, jü bestoont üt europäische stoote. Jü originool unjoon as 1992 grünläid eefter di fertråch foon Maastricht. Jü unjoon ås jü nü as, as basiird aw e fertråch foon Nice (feebruaar 2003). Jü Europäisch unjoon heet 447 milion önjboogere (2020), än en gebiit foon 4.233.262 km2.
Histoori
[Bewerke | Kweltekst bewerke]1957 onertiikneden Bälgien, Frånkrik, Itaalien, Luksemborj, e Neederlönje än dåt Bundesrepubliik Tjüschlönj en oufkaamen önj Room, wat dåt Europäisch Wirtschapsgemiinschap (EWG) än en toolunioon grünläid. 1973 Dånmark, dåt Feriind Kiningrik än Irlönj wörden lasmoote. 1981 wörd Griikenlönj lasmoote, dan wörden 1986 uk Spaanien än Portugal lasmoote. Dåt Tjüsch Demokraatisch Republiik wörd 1990 lasmoot, as et een diilj foon dåt widerferiind Tjüschlönj wörd. Dåt EWG wörd dåt Europäisch Unjoon eefter en oufkaamen önj Maastricht önjt iir 1992. Da näiste lönje, wat lasmoote wörden, wjarn Ååstenrik, Finlönj än Swärik (1995). Dåt grutst ütwidering wus önj't iir 2004, as tiin stoote (Estlönj, Letlönj, Litauen, Malta, Poolen, Tschechien, Sloweenien, e Slowakäi, Ungarn än Zypern) lasmoote wörden. 2007 wörden Bulgaarien än Rumäänien lasmoote. Di naist lasmoot wus Kroatien, wat 2013 dåt EU baiträtj.
Sunt 1957 treese tou lönje foon dåt EWG/EU üt: Gräinlönj (1985, eefter en följksoufsteeming önj't iir 1982) än dåt Feriind Kiningrik (2020, eefter en följksoufsteeming önj't iir 2016).
Lasmoote
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Diling (2022) jeeft et 27 lasmoote:
Ååstenrik (sunt 1995)
Bälgien (sunt e began)
Bulgaarien (sunt 2007)
Dånmark (sunt 1973)
Estlönj (sunt 2004)
Finlönj (sunt 1995)
Frånkrik (sunt e began)
Griikenlönj (sunt 1981)
Republiik Irlönj (sunt 1973)
Itaalien (sunt e began)
Kroaatien (sunt 2013)
Letlönj (sunt 2004)
Litauen (sunt 2004)
Luksemborj (sunt e began)
Malta (sunt 2004)
da Neederlönje (sunt e began)
Poolen (sunt 2004)
Portugal (sunt 1986)
Rumäänien (sunt 2007)
Sloweenien (sunt 2004)
jü Slowakäi (sunt 2004)
Spaanien (sunt 1986)
Swärik (sunt 1995)
Tjüschlönj (sunt e began)
Tschechien (sunt 2004)
Ungarn (sunt 2004)
Zypern (sunt 2004)
Iir lasmoote wjarn dåt Feriind Kiningrik (1973-2020) än Gräinlönj (1973-1985). Ma Albaanien (sunt 2020), Montenegro (sunt 2012), Nordmazedonien (sunt 2020) än Serbien (sunt 2014) luupe ferhoonlingen, lasmoote tu wården.
E Ukraine, Georgien än Moldaawien heewe ja 2022 amt lasmootschap bewürwen.
Ferhoonlingen ma't Türkäi wårde sunt 2018 unerbräägen.
Europäisch Komisjoon
[Bewerke | Kweltekst bewerke]
Jü Europäisch Komisjoon as jü eksekutiiw foon dåt Europäisch Unjoon. Jü sloit ruchtsforschrafte for, seet äntschiisinge am, hålt da EU-oufkaamene in än forwåltet et däisgeschäft foon dåt EU. E präsidäntin foon e komisjoon sunt 2019 as Ursula von der Leyen. Jü as 2024 nuch iinjsen weelet wörden.