Henriette Hirschfeld-Tiburtius
 Söl'ring
|
Henriette Hirschfeld-Tiburtius (beren üs Pagelsen, 14. Februwaari 1834 ön Weesterlön üp Söl; storewen ön di 25. August 1911 ön Berlin) wiar di jerst Tērdochter ön Dütsklön, wat en Wüfhaur wiar en fuar höör Aarber studiaret her.
Leewent
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Jungenstir
[Bewerke | Kweltekst bewerke]
Henriette Therese Friederike kām üs en Faamen fan di Pröst Pagelsen ön Weesterlön üp Warel.
Di Familii her al tau Jungen; Henriette wiar di trēr.
Di Pagelsens ging bal hentö't Fastlön, en wan Henriette 19 Jaaren ual wiar, da waar jü bifriit.
Höör Man wiar al 30 Jaaren ual, en hi her en gurt Buernstair, wat rocht nai bi Kiel lair.
Sin Naam wiar Christian Hirschfeld en di Hof wiar Erbpachthof Hammer nēmt.
Christian en Henriette her ek fuul Lek. Christian droonk olterfuul en he kür uk ek gur me Jil reer.
Di Skilen üp di Hofstair waar muar en muar, en üs diar dit en des muar pasiaret wiar, ging Henriette ön't Jaar 1860 wech.
Di Ehe waar 1863 anuliaret. Christian Hirschfeld es 1867 stürewen.
Studiarin
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Söner Jil en gans aliining ging Henriette Hirschfeld da naa Berlin. Jü her en Frinj, wat diar bifriit wiar.
Jens saag jü iin ön en Bleer en Artikel aur tau Sestern fan Engilön (Elisabeth en Emily Blackwell) wat achter't Studiarin ön Ameerika di jerst Wüfhaurn wiar, wat üs Dochters ön New York aarberi kür.
Henriette her fan Jungenstiren fuul me Tĕrwark tö dön her, en jü fuan di Methooden fan höör Tērdochters olter rupig.
Jü wil dit hol beeter maaki, en sa bislüt jü en uur liir des Aarber.
Ön di Meren fan't 19. Jaarhönert wiar jit ek rocht birailet, wat en Tērdochter liir skul, en diar wiar uk niin Stuudiengang fuar Tērmeditsiin.
Ön Dütsklön maast di Wüfhaurn bit hentö di Bigening fan't 20. Jaarhönert di Uniwersiteeten ek bisjuk.
Henriette Hirschfeld köörti 1867 naa Philadelphia (USA).
Me fuul Gidüür, Laaperii en Fraagin fing jü törocht, dat jü bi di Pennsylvania College of Dental Surgery töleten waar en diar studiari kür.
Jü wiar di taust Wüfhaur ön di USA, wat dit törocht fing.
Bit hentö di diar Tir her bluat jen Amerikaanerin, Lucy Hobbs[1], en College bisaacht, dit Dental College ön Cincinnati.
Lucy Hobbs her diar man bluat jen Jaar töbraacht en ek di normaali Stuudientir fan tau Jaaren.
Achter en Tir, hur ark Kārming ön't College muar of mener töögen höör aarbert her, kām dit törocht, en di Komilitoonen wiar "frinjelk en emhartig" tö höör.
Höör Anatomii-Stuudien skul jü man dach ön't Women's Medical College maaki, aurdat höm dit sa jerti.
Henriette Hirschfeld kām gur törocht:
Me "waker Hunen en en gurt Lest, tö Liiren" kür jü rocht gur studiari.
Jü liirt' Engelsk sa üüs uk Anatomii en Füsiologii, Operiaringsmetooden en maaketi Labooraarberen törocht.
Achter tau Jaaren ging höör Studiarin ön di 27. Februwaari 1869 me di Titel Doctor of Dental Surgery töjen.
Jü wiar diarme uk ön Ameerika di jerst Wüfhaur, wat dit üp di normaal Stuudiengang ön en Dental College törocht fingen her.
Höör Aarber
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Henriette Hirschfeld wiar ön di USA gur klaarkemen, en sa ging jü töbeek naa Dütsklön. Jü bigenti höör Aarber ön di Behrenstraat Nr. 9 (En Paraleelstraat fan di "Prachtstraat" Unter den Linden) ön Berlin.
Jü bihanelti fuar't miist Wüfhaurn en Jungen, wat höm tö des Tir uk sa jerti, en wat jü uk hol maaki wil. Jü her man uk niin Swaarhair, wan en kraank Kārming holpen uur skul.
Fan di Bigening wech ging di Praksis aur di Maaten gur en braacht masi Jil fuar Henriette Hirschfeld.
Di Mensken snaketi aur di Maaten gur aur Henriette Hirschfeld, en des waar jit beeter, wan jü Hofdochter fan di Kroonprinzessin (Victoria fan Gurtbritanien en Irlön, 1840 - 1901), höör Jungen en somtirs uk höör Man (Friedrich di trērst, leeterhen Kaiser fan Dütsklön) waar.
Zitat fan di Dütsk Versioon:
Ich musste (…) an unsere erste und einzige Zahnärztin denken, an die kleine, überaus zarte und schwächliche Frau Dr.Tiburtius, die mir erst kürzlich mit so großer Geschicklichkeit einen colossalen Backenzahn mittels Gasbetäubung ausgezogen hat.
- Hedwig Dohm[2], 1874 -
Ik maast (...) ön üs jerst en iindsig Tērdochterswüfhaur teenk, wat di litj en swak Dochter Tiburtius wiar. Jü her mi leest en gurt Bakentēr gans waker üttain en dit diar gaar ek siir, aurdat jü me Gas aarberti.
-Frii eeđer Hedwig Dohm, 1874 -
Höör Itüüs
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Ön't Jaar 1871 waar Henriette Hirschfeld me di Militeerdochter Karl Tiburtius, wat al aur lungi Jaaren höör gur Frinj wesen wiar, bifriit.
Jat fing di tau Dreenger Karl en Franz. Bi di taust Gibuurt wiar Henriette al 42 Jaaren ual, en dit wir tö des Tir senerlig.
Henriette Hirschfeld-Tiburtius aarberti förter, uk wan jü Mooder uuren wiar.
Uk des wiar tö des Tir senerlik en skeketi höm normaal ek.
Fuar ārem Lir en Wüfhaurn
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Uk üs Mooder en Wüf let jü höör ek nem, wat fuar di ārem Lir tö dön. Jü missioniareti diartö uk ön höör ain Familii.
Fan höör Uurter kām uk, dat di Sester fan höör Man, Franziska Tiburtius, hentö Zürich ging en Meditsiin studiarteti.
1876 waar des klaar me't Studiarin, en jü waat di jerst Dochterwüfhaur ön Dütsklön, wat en ain Praksis her.
Henriette frügeti höör, dat "di Depelnaam Tiburtius" diarfan "en ful Klang" fing.
1876 maaketi jü töhop me Franziska Tiburtius en höör Koleegin Emilie Lehmus di jerst Poliklinik ön Berlin, en des wiar iin ön en Aarberersviertel fan di Stat.
Ek fuul leeter uur di „Verein zur Rettung minorener[3]. Mädchen“ en dat „Heimathaus für stellungsuchende Mädchen“ iipen maaket.
Achter en bet muar Tir kām en „Versorgungshaus für gefallene Mädchen und Frauen“ diartö.
1881 noom Henriette Hirschfeld-Tiburtius höör ual Uuning ön di Friedrichstraat üs en Statsjoon fuar Wüfhaurn.
Des wiar taacht en hiir tö di Poliklinik fan di Dochterwüfhaurn, dat di nü uk statsjoneer bihaneli kür.
Höör Duar
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Wan jü dörtig Jaaren aarberet her, höl jü āp, en des wiar ombi dit Jaar 1900.
Fuar höör leest Jaaren ging jü naa Berlin-Marienfelde en uuni diar.
1911 waar jü kraank, en diarfan storew jü ön di 25. August fan dit Jaar.
Iaringen, Teenkskelter
[Bewerke | Kweltekst bewerke]_Henriette_Hirschfeld-Tiburtius.jpg)
Ön höör jerst Praksis es en Skelt önbraacht uuren, dat di Lir om höör teenk, wan ja diar fuarbi gung.
Wan ön 2008 dat 50. Raakin fan di Tērdochters ön Sleeswig-Holstiin[4] ön Weesterlön wiar, waar ön di Gimiindi bislöten, dat en litj Wai twesken Nuurđerstraat en Lornsenstraat, wat jit niin Naam her, fan des Tir "Henriettenweg" jit skul.
Bokers
[Bewerke | Kweltekst bewerke]- Cécile Mack: Henriette Hirschfeld-Tiburtius (1834-1911) Das Leben der ersten selbstständigen Zahnärztin Deutschlands. Peter Lang Verlag, Frankfurt am Main 1999, ISBN 3-631-34783-9.
- Ingrid Schaub: Zwischen Salon und Mädchenzimmer. Kabel, Hamburg 1992, S. 73-80
Futnooten
[Bewerke | Kweltekst bewerke]- ↑ Wikipedia Bidrach aur Lucy Hobbs üp Engelsk
- ↑ Dütsk Wikipedia-Bidrach aur Hedwig Dohm
- ↑ minoren (Adj.) Jit ek foljaarig, ön Dütsklön öner 18, jerer öner 21 Jaaren ual.
- ↑ 50. Jahrestagung der Zahnärztekammer Schleswig-Holstein
|
Didiar artiikel as di 1. Jüüle 2011 uun det list faan gud artiikler, diar det leesen luane apnimen wurden. Uun uugenblak jaft at diar 73 faan. |