Substrootspräke
 Täkst aw mooringer frasch
|
En Substrootspräke as en spräke, di önj en bestimd gebiit erseet wörden as foon en oudern spräke, di superstrootspräke. Wilems wårt uk jü kort betiikning substroot brükt.
spräkeänring
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Bai en spräkeänring wårt en spräke önj en bestimd gebiit erseet foon en naien spräke. Di erseete spräke as dan di substrootspräke foon e naie spräke. Wan büte dåt gebiit nuch en form foon en üüljen spräke snååked wårt, dan as dåt en adstrootspräke foon di naie spräke. Amkiird as di naie spräke foon dåt gebiit di superstrootspräke foon e üülje spräke.
Deeram dåt dåt erseeten mååstens ai fulkaamen as, san önj en superstrootspräke oofding räste foon e substrootspräke witufinen. Dadeer räste, da oufwike foon da normååle räigle foon e spräke, koone däike uurde weese, ouers uk noome, as üülje stääsenoome unti tradisjonäle persoonsnoome.
biispele
[Bewerke | Kweltekst bewerke]For jü angelsaksisch invasion wörd önj Änglönj keltisch snaaked. Dåt änglisch heet deer ålsü en keltisch substroot. Iir da Germane döör di Limes bräken, wörd önj Sööder-Tjüschlönj wårschiinjlik en romaansche spräke snååked. Dåt tjüsch heet deer dan en romaansch substroot.
forüüljfrasch
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Uk foon dåt frasch wårt önjnümen, dåt dåt en substrootspräke jääwen heet bai da följke da frasch snååke unti snååked heewe. Foon dideere substrootspräke foon dåt frasch, betiikned ås forüüljfrasch, as nuch ai foole bekånd. Dåt mönje we liire döör rekonstruksjoon üt räste.
Bai jüdeer rekonstruksjoon wårt tujarst löked eefter uurdforme, da jü germaansch luudferschüwing ai mamååged heewe. Sü as dåt indogermaansch p bai e uurdbegan önj åle germaansche spräke tu f wuuden (latisch piscis wårt tu fasch).
Wan dåt nü önj dåt frasch uurde jeeft ma "p" bai e uurdbegan, da ai leetere entliining unti lüdmåålerai entståme, dan mötj dåt him am substrootuurde hoonle. Möölike biispele san: paad ('stich') än päil.
en tweed substroot
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Da boowennååmde uurde wjarn suke, da da Frasche ål manümen heewe eefter Nordfraschlönj. Man as jü jarst woog foon Frasche önj dåt 8. iirhunert aw da ailönje anköm, drååweden ja deer flicht eefterblaawene angelsachse önj, as huum siinj koon an hu ouernümene stääsenoome än flicht hu uurde. Jü tweed woog foon frasche lönjede önj dåt 11. iirhunnert aw dåt fååstlönj, weer ja aw da dånsche stååten, foon da ja dan foole uurde ouernümen, da dan uk diiljs aw da ailönje kömen. Ouers deer hoonelt ham dåt wälj am en adstroot, likås uk bai da uurde üt dåt läichtjüsch.
Literatuur
[Bewerke | Kweltekst bewerke]- N. Århammar, das Nordfriesische im Sprachkontakt, in: Handbuch des Friesischen. Hg. von Horst Haider Munske. Tübingen 2001 - ISBN 3-484-73048-X, S. 313-353.