Demokratii
 Tekst üüb Öömrang
|
* green - demokraatisk
* güül an orangj - auergungsfurmen
* ruad - autoriteer
Demokratii (faan ualgreks δημοκρατία dēmokratía, herskap faan't fulk) as en regiarangsfurem faan en stoot. Di ütjdruk gongt turag tu't ual Griichenlun, huar Herodot an Aristoteles diarauer spikeliaret haa, hü det fulk bi en regiarang bedialagt wurd skul. Uun neier tidj hää Abraham Lincoln det so saad: Demokratii as det regiarang faan't fulk, troch't fulk an för't fulk.
Tu en demokratii faan a waastelk welt hiar 1. algemian, 2. frei an 3. gehiam woolen. An at stootsmäächt as apdiald tesken 1. legislatiif, 2. eksekutiif an 3. judikatiif iinrachtangen. At legislatiif (parlament) maaget a gesetsen, at eksekutiif (regiarang) feert a gesetsen ütj, an at judikatiif (rachtern) waaret at rocht, fööraal a grünjrochten.
Demokratiin san miast ei direkt, man representatiif, at stootsmäächt woort faan weelet fertreedern ütjfeerd. Jo san miast uun poliitisk partein tuupslööden. An uk jodiaren, wat ei weelet wurd - at opositsion - haa hör fääst steed uun en demokratii. Uun en demokratii koon arken sin meenang sai, uk uun bleeden of uun't fernseen. Manertaalen mut ei faan muarhaiden onertrakt wurd.
At jaft nian rian demokratii; a demokraatisk ideen wurd uun a stooten muar of maner iinhäälen. Enkelt stooten nääm jo salew demokraatisk, haa diar oober eegentelk ei föl mä uun san, t.b. Demokraatisk Republiik Kongo. Diar woort aal weelet, man di president koon diar autoriteer regiare.
Efter a demokratii-indeks faan't bleed Economist san 2021 a wäärdagst demokratiin (üüb det koord rochts boowen: jonkgreen) uun Islun, Norweegen, Sweeden, Finlun an Denemark.
Luke uk diar
[Bewerke | Kweltekst bewerke]
Commonskategorii: Demokratii – Saamlang faan bilen of filmer
Wikiquote: Demokratii (sjiisk)