Digitaal spriakduas

Didiar artiikel "Digitaal spriakduas" as eksklusiif üüb't Nuurdfresk Wikipedia!

Digitaal spriakduas as en ütjdruk uun't spriakwedenskap. Hi as 2013 brükt wurden faan András Kornai^[1] an hi wal sai, dat en spriak, diar am't auerlewin strat, noch föl muar komer hää, wan hat uun't digitaal welt ei föörkomt. Faan jo amanbi 7.000 spriaken üüb a welt wurd sowat 2.500 üs uun gefoor uunsen. An diar san wel bluas 5% (~350 spriaken), diar di straal iinuun't digitaal welt skaafe an auerlewe.

Hü en spriak stareft

En spriak täält üs ütjstürwen, wan di leetst spreeger stürwen as. Man at jaft trii uuntiaken, dat en spriak bal ütjstareft:

1. Det spriak ferlääst hör funksion, an en ööder spriak auernamt det funksion, tun bispal uun't wiartskapsleewent.

2. Det spriak ferlääst uunsen, det markt am miast diarbi, hü jong lidj mäenööder snaake.

3. Det spriak ferlääst kompetens. Det ment, fölen ferstun det spriak noch, man snaake det ei muar so gud of knaap noch.

Uun't digitaal tidjääler woort ei muar so föl uun a kuuplooden äärent, man muar auer't näät, an det spriak uun't näät as miast ei det faan en letj spriak (funksion). An wan't ei uun't näät as, do woort det ei muar woornimen (uunsen). An sodenang as't bal ünmögelk, mä frinjer uun en letj spriak tu komunisiarin (kompetens).

Iindialang

Efter Fishman^[2] san diar 13 kategoriin faan spriaken, diarefter iindiald, hü intensiif det spriak brükt woort.

0. Internatsionaal;
1. Natsionaal;
2. Regiunaal;
3. Widjer komunikatsion;
4. Edukatiif;
5. Ütjbaud;
6a. Stark;
6b. Uun gefoor;
7. Uun waksel;
8a. Uun't sterwen;
8b. Bal ütjstürwen;
9. Raut;
10. Ütjstürwen.

Spriakduas an Wikipedia

Efter Kornai^[1] as diar tumanst ian grater online gemianskap nuadag, diar fööraal uun detdiar spriak komunisiaret. Diar san miast en hunfol letjer sköölen uun't näät, man Wikipedia as mad aal jodiaren det wichtagst, an koon temelk seeker üs uuntiaken nimen wurd, dat det spriak di straal auer det digitaal grens (digital divide) nimen hää.

Di grünj as, dat jongen temelk gau mä Wikipedia uun kontakt kem. An wat uun Wikipedia föörkomt, hää en wasen wäärs för jong lidj. Wan diar en Wikipedia uun en letj spriak as, do hää uk det spriak en wäärs uun a digitaal welt: No wikipedia, no ascent (Saner Wikipedia nian apstiigen).

Tu tidj (2013) san diar 533 letj spriaken, diar hal en Wikipedia apbau maad. Det san dobelt so fölen üs diar al uun't näät san (List faan Wikipedias). Man diar san uk enkelten bi, diar böös föl artiikler hual, huar oober ei föl uun stäänt, auer jo artiikler faan robots (computer-programen) maaget san, t.b. Cebuano mä muar üs 5 miljuun artiikler.

Kwelen

↑ ^1,0 ^1,1 Kornai, A. 2013. Digital Language Death. PLoS ONE8(10): e77056. doi:10.1371/journal.pone.0077056
↑ Fishman, JA. 1991. Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened language. Volume 76. Multilingual Matters Ltd, 431 pp.

Luke uk diar

Föördrach faan András Kornai bi't META-FORUM uun Brüssel di 20. an 21. Jüüne 2012. (üüb YouTube, ingelsk)
Kategoriin efter Ethnologue (EGIDS scale)

[Kornai-1] 1,0 ^1,1 Kornai, A. 2013. Digital Language Death. PLoS ONE8(10): e77056. doi:10.1371/journal.pone.0077056

[2] Fishman, JA. 1991. Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened language. Volume 76. Multilingual Matters Ltd, 431 pp.

[1]

[2]