Friiske spräke
 Täkst aw mooringer frasch
|
Frasch unti Friisk betiikent en floose foon spräke, wat åltemååle foont üüljfrasch oufstame. Deer hiirt uk et Nordfrasch tu. E frasche spräke wårde tut Weestsiiegermåånsch räägend, weer uk ainglisch än plååttjüsch foon jurt kaame. Besuners mat ainglisch san e frasche spräke ferwånt.
Bit önjt seekstäind iirhunert wjarn frasche spräkewise di öfentlike spräke foon e ferwålting än et rucht önj da frasche küstenlönje twasche dåt Vlie önjt weesten än e Wiiser önjt ååsten. Eeftert as di spräkewise önj Ååstfraschlönj ütstörwen. Önj nordfraschlönj san möre frasche spräkewise önjt laawen blaawen, wjarn ouers uler ferwåltingsspräke.
Spräke
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Tubai et nordfrasch jeeft et diling nuch twäär oudere frasche spräke. Sü wårt et weestfrasch snååked foon süwat tou treedepårt foon da 640.000 inboogere foon jü naaserlönjsch provins Fryslân. Seeltersch as e leeste räst foon e ååstfrasche spräke än wårt snååked foon sü en 2000 manschne önjt Saaterlönj önj Oldenborj. Dadeer tra spräke hääwe jam wid ütenouder önjtwiklet. Manschne, wat ünlike frasche spräke snååke, koone jam enouder fort mååst ai mör ferstönje.
Baispale
[Bewerke | Kweltekst bewerke]| Mooringer Nordfriisk | hood | foorhood | uug | noos | müs | täis | kan | siik | teening | uur | |
| Fering Nordfriisk | hood | braanj | uug | nöös | mös | tus | kan | sjuuk | - | uar | |
| Sölring Nuurđfriisk | Haur | Fuarhaur | Oog | Nöös | Mür | Tēr | Ken | Sjak | Tening | Uar | |
| Saaterfrasch | Kop | Stierne | Ooge | Noose | Muule | Tusk | Keeuwe | Sooke | Tuddenge | Oor | |
| Weestfrasch | holle | foarholle | each | noas | mûle | tosk | kin | wang | sliep | ear |
Ståådie
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Protofrasch
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Foor jü önjstönjing foont Frasch schal önjt frasch ståmlönj en ouderen spräke snååked wörden weese, di substrååtspräke, uk Protofrasch nåmd.
Üüljfrasch
[Bewerke | Kweltekst bewerke]As üüljfrasch wårt betiikent, wat foon e frasche spräke foon 1300 bit 1550 ouerlääwerd as. Dåt san forålem ruchtshönjschrafte üt ååst- än weestfraschlönj. Üülj-nordfrasche takste san ai ouerblaawen.
Dåt üüljfrasch fålt önj jü tid, weer ainglisch än tjüsch ål madelainglisch än madeltjüsch nåmd wårde. Dåt kamt aw jü iin sid deerfoon, dåt niinj åler frasch ouerlääwerd as, aw jü ouder sid as üüljfrasch uk mör konserwatiif as madelainglisch än madeltjüsch.
Nuch åler Frasch as ouerlääwerd wörden önj ruune-önjschrafte wat foon for dåt iir 700 ståme schan. Nuch bääder koon huum di üülje spräke kåne bai stääsnoome, wat jarst sunt 700 apårtie luuderschininge apwise. Jü önjtstönjing foont Frasch schal deeram önj jüdeer tid lade.
Madelfrasch
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Madelfrasch as en uurd, wat for dåt weestfrasche foon 1550 bit 1800 brüked wårt. Dåt jeeft nån grün foon e spräkewaasenschap for jüheer indiiling, ouers dadeere iirnge wjarn en wichti tid for e weestfrasch literatuur. Forålem Gysbert Japicx as dilingendäis nuch bekånd.
Naifrasch
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Da frasche spräkewise, wat et eefter 1550 nuch jäif än jeeft, san naifrasch. Jüst am jüdeer tid, amenbai 1550, gäng dåt dil ma't ååstfrasch. Apwåård blaawen san hu spräkewise önj da aptiikninge foon Johannes Cadovius-Müller üt Stedesdorf bai Esens (1691) än foon Westing (1688) än Witte (1720) üt dåt lönj Wursten. Nuch foole mör as bekånd foon et Wangeroogisch, wat bit 1950 bestiinjen heet. Uk önj noordfraschlönj san ål iir spräkewise düüdj blaawen, sü foon Ääderstää än et ailönj Strönj.
