Winkelgraad

Tekst üüb Öömrang

Miat
Norm	uun't SI-süsteem tuläät
Nööm	Graad
Tiaken	${}^{\circ }$
Füsikaalisk grate	Winkel
Formeltiaken	$\alpha ,\,\beta ,\,\gamma ,\,\ldots \dots$ (greks buksteewen)
Dimensionsümbool	${\mathsf {{\frac {M}{M}}=1}}$
Uun SI-Ianhaiden	$1^{\circ }={\frac {\pi }{180}}\,\mathrm {rad} \approx 0{,}0175$
Luke uk diar: Hemelswaier

At Graad (faan latiinsk gradus‚ straal) as en miat uun a matematiik för di winkel. Det ianhaid woort mä ° ufkört. Am det ei mä en temperatuur tu ferwakslin, haa jo temperatuur-ianhaiden leewen noch en buksteew diarbi so üs °C = graad Celsius.

Bestemang

1 graad as fäästlaanj üs di 360. dial faan en kreis. En sjuarden faan en kreis hää 90°, det as en "rochten winkel", en hualwen kreis as 180° grat.

SI-süsteem

Amreegnin faan radiant an graad

Uun a wedenskap woort oober miast mä $rad$ (Radiant) werket. Diarbi gongt am diarfaan ütj, dat en kreis di raadius 1 hää. Do as di hiale kreis (360°) likwäärdag mä $2\pi$. Det amreegnin gongt so:

$360^{\circ }=2\pi \,\mathrm {rad}$

an so komst dü tu:

$1^{\circ }={\frac {2\pi }{360}}\,\mathrm {rad} ={\frac {\pi }{180}}\,\mathrm {rad} \approx 0{,}017453293\,\mathrm {rad}$

Bröökdialen

Bröökdialen faan en graad wurd deesimaal uunden, t.b. 12,37° (= 12 ³⁷⁄₁₀₀°).
Jo mut oober uk uun söstagstel uunden wurd mä winkelminüüten an winkelsekunden, t.b. 12°22′12″ (= 12+²²⁄₆₀+¹²⁄₃₆₀₀°).
Uun a nawigatsioon mä geograafisk koordinaaten woort det deesimaal süsteem mä det söstagstel süsteem fermisket. Diar koon det t.b. 54°22,3' (= 54+^22,3⁄₆₀°) het. Diarbi as 1° = ¹⁄₉₀ faan en sjuarden faan a eerdkreis (amanbi 10.000:90 = 111 km), 1' as = ¹⁄₆₀ faan 1° (amanbi 1,852 km = 1 siamiil) an 0,1' as = ¹⁄₁₀ faan en siamiil (amanbi 185 m = 1 kaabel).