Holozän
 Tekst üüb Öömrang
|
| Süsteem | Serie | Kirew | ≈ Ääler (mya) |
|---|---|---|---|
| Quartär | Holozän | Holozän | 0,0117–0 |
| Pleistozän | Jongpleistozän (Tarantium) |
0,126–0,0117 | |
| Madelpleistozän (Ionium) |
0,781–0,126 | ||
| Ualpleistozän (Calabrium) |
1,806–0,781 | ||
| Gelasium | 2,588–1,806 | ||
| ääler | ääler | ääler | ääler |
At Holozän as det jongst kirew uun det jongst süsteem faan eerdtidjäälern Quartär. Det begant sowat uun't juar 9.700 f.Kr. an lingt bit daalang. En ööder wurd as Alluvium (=efteristidj). Det tidj föör't Holozän het Pleistozän of Diluvium (=istidj). Uun't Holozän ging at stiantidj tu aanj, am 5000 f.Kr. begand a minsken, üs iarst metal kööber tu ferwerkin.
Ferluup
[Bewerke | Kweltekst bewerke]
Efter det leetst istidj hää't begand, warmer tu wurden an a minsken küd jo uun Nuurdeuroopa briad maage.
| Serie | Kliimakirew | Polenrüm | Tidjrüm |
|---|---|---|---|
| Holozän | Subatlantikum | X | 450 f.Kr. bit daalang |
| IX | |||
| Subboreal | VIII | 3.710–450 f.Kr. | |
| Atlantikum | VII | 7.270–3.710 f.Kr. | |
| VI | |||
| Boreal | V | 8.690–7.270 f.Kr. | |
| Präboreal | IV | 9.610–8.690 f.Kr. | |
| Pleistozän | |||
| Jonger Dryastidj | III | 10.730–9.700 ± 99 f.Kr. |
So siig a Nuurdsia noch föör 10.000 juaren ütj. Üs det is smolt, san grat dialen auerspeeld wurden. Uun't Atlantikum (7.270–3.710 f.Kr.) as di siapeegel am 120 m uunstegen.
Oober uk uun jonger tidj as't noch ans kuuler wurden. Uun a juaren tesken 1550 an 1850 lai det temperatuur man am en hualew graad liager, man det lingd, am dat flook lidj ferhongerd. A grat pest an di 30-juarag kriich ded hör dial tu det "letj istidj" diartu, dat föl minsken tu Ameerikoo ütjwaanerd.
Iindialang
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Jo fiiw kliimakirwer faan det tabel rochts wurd daalang ei muar so föl brükt, auer jo muar det feranerang üüb a nuurdelk eerdheleft beskriiw. För a hialer eerd woort det Holozän daalang ööders iindiald:
- Ualholozän: 10. bit 8. juardüüsen föör Krast
- Präboreal
- Boreal
- Madelholozän: 8. bit 4. juardüüsen föör Krast
- Atlantikum
- Jongholozän: 4. juardüüsen föör Krast bit daalang
- Subboreal
- Subatlantikum
- För det tidj faan 1800 bit daalang as di ütjdruk Anthropozän föörslaanj wurden, auer di minsk uun a leetst 200 juaren a eerd fiks feranert hää. Man a geoloogen hual diar ei föl faan, auer di tidjrüm tu kurt as.