Zum Inhalt springen

Krääft (füsiik)

Faan Wikipedia
(Widjerfeerd faan Grünjkrääft)
Didiar artiikel ment det grate uun a füsiik. Luke uk bi krääft (muardüüdag).
Tekst üüb Öömrang


Füsikaalisk grate
Nööm Krääft
Formeltiaken
Gratin- an
Ianhaidensüsteem
Ianhaid Dimension
SI-süsteem N  = kg·m·s−2 M·L·T−2

Krääft as en grate uun a füsiik an spelet en grat rol uun a mechaanik. Hat koon at faard faan dingen feranere of ferfurme. Troch krääft woort werk den an det energii faan dingen feranert. Enkelt slacher faan krääft haa en aanjen nööm: krääft faan't rofin, krääft faan't gewicht an sentrifugaalkrääft.

Isaac Newton foonj uun't 17. juarhunert ütj, dat at krääft di grünj as, wan det faard faan dingen ham feranert. An do foonj hi ütj, dat at tu arke krääft en jinkrääft jaft ("actio = reactio").

Krääft meed

[Bewerke | Kweltekst bewerke]
Krääft könst dü meed mä en stialfeeder: .

Wan krääft at faard faan en ding fernanert, do koon det krääft auer di wai an det tidj bereegent wurd. Efter Newton sin ööder gesets täält för en mase an en konstant faardferanerang det reegel:

Det woort uk bi det bestemang faan't ianhaid Newton düütelk:

Krääft an werk

[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Hü krääft an werk tuuphinge, beskraft det "gulen reegel faan a mechaanik":

Diarbi as at werk, at krääft an a wai. Wan det krääft sküüns tu a wai mä di winkel uungrapt, do woort det werk letjer efter det formel:

Grünjkrääften

[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Uun a füsiik käänt'am sjauer grünjkrääften:

A wedenskapslidj werke bi ian grat "weltformel", huar aal jodiar krääften uun föörkem. Tuupfaadang üüb huuchsjiisk:

Fundamentale Wechselwirkungen und ihre Beschreibungen
(Theorien in frühem Stadium der Entwicklung sind grau hinterlegt.)
Starke Wechselwirkung Elektromagnetische Wechselwirkung Schwache Wechselwirkung Gravitation
klassisch Elektrostatik Magnetostatik Newtonsches Gravitationsgesetz
Elektrodynamik Allgemeine Relativitätstheorie
quanten-
theoretisch
Quanten­chromodynamik
(Standardmodell)
Quanten­elektrodynamik Fermi-Theorie Quanten­gravitation (?)
Elektroschwache Wechselwirkung
(Standardmodell)
Große vereinheitlichte Theorie (?)
Weltformel („Theorie von Allem“) (?)

Luke uk diar

[Bewerke | Kweltekst bewerke]