Energii

Füsikaalisk grate

Nööm

Energii

Formeltiaken

$E$

Gratin- an Ianhaidensüsteem	Ianhaid	Dimension
SI-süsteem	J = N·m = kg·m²·s⁻²	L²·M·T⁻²
CGS-süsteem	erg	L²·M·T⁻²

Luke uk diar: Elektrisk werk

Energii (faan greks εν en „banen“ an ἔργον ergon „werke“) as en wichtag grate uun a füsiik an spelet en grat rol uk uun a technik, chemii, biologii an wiartskap. Hör SI-ianhaid as Joule (J).

En wichtag natüürgesets sait, dat energii ei ferleesen gung koon. Hat koon oober hör skak feranre.

Bestemangen

En **dynamo** feranert mechaanisk energii tu elektrisk energii.

Mechaanik

Energii woort miast üs werk $W$ betiakent an bereegent ham ütj krääft $F$ an wai $s$

W_{\text{mechaanisk}}=F\cdot s

Elektrisk energii

Uun a elektrotechnik saat energii (elektrisk werk) ham ütj späänang $U$ , struummäächt $I$ an tidj $t$ tuup:

E_{\text{elektrisk}}=U\cdot I\cdot t

Energii an faard

Am so muar energii $E$ ik iinsaat, am so muar mase $m$ koon ik reer. $v$ as at faard

E_{\mathrm {kineetisk} }\,=\,{\tfrac {1}{2}}mv^{2}\,

.

Energii as relatiif

Uun en mase $m$ raut energii efter det formel

E_{\text{uun rau}}=m\,c^{2}\,

Diarbi as $c$ at faard faan't laacht.

Amreegnangen

Miaten an amreegnangstaalen
	Joule, Newtonmeeter of Wattsekund	Kilowattstünj	Elektronenvolt	Kilopondmeeter	Kalorii	Erg
1 kg·m²/s²	00 1	00 2,778 · 10⁻⁷	00 6,242 · 10¹⁸	00 0,102	00 0,239	0 10 · 10⁶
1 kW·h	00 3,6 · 10⁶	00 1	00 2,25 · 10²⁵	00 3,667 · 10⁵	00 8,60 · 10⁵	0 36 · 10¹²
1 eV	00 1,602 · 10⁻¹⁹	00 4,45 · 10⁻²⁶	00 1	00 1,63 · 10⁻²⁰	00 3,83 · 10⁻²⁰	00 1,602 · 10⁻¹²
1 kp·m	00 9,80665	00 2,72 · 10⁻⁶	00 6,13 · 10¹⁹	00 1	00 2,34	0 98,0665 · 10⁶
1 cal_IT	00 4,1868	00 1,163 · 10⁻⁶	00 2,611 · 10¹⁹	00 0,427	00 1	0 41,868 · 10⁶
1 g·cm²/s²	00 0,1 · 10⁻⁶	0 27,78 · 10⁻¹⁵	0 6,242 · 10¹¹	0 10,2 · 10^-9	0 23,9 · 10^-9	00 1

Didiar artiikel as di 1. April 2013 uun det list faan gud artiikler, diar det leesen luane apnimen wurden. Uun uugenblak jaft at diar 73 faan.