Perioodisch tabäle

Täkst aw mooringer frasch

Jü perioodisch tabäle foon da chemische elemänte as en deerstaling foon da bekånde chemische elemänte, ordned eefter eläktronestruktör sü dåt foole chemische äinschape ham dör jü tabäle änre aw en räigelmääsie wise.

Jü perioodisch tabäle foon da elemänte

Dåt füliende bil wist jü momäntan tabäle foon bekånde elemänte. Ark elemänt as aplasted eefter sin atoomtål än chemisch sümbool. Wan huum e wiser boowen en sümbol hålt, schucht huum e noome foon dåt elemänt än wan huum deeraw klikt, fäit huum di deerbai hiirende artiikel.

Jü perioodisch tabäle as en baispal foon en klassifikationssüsteem: Elemänte in jüseelwie split unti juseelwie perioodisch tabällegrupe – ålsü heerdeele dåtseelwie blai – heewe äänlike chemische äinschape.

Grupe

Perioode

1
H

2
He

2

3
Li

4
Be

5
B

6
C

7
N

8
O

9
F

10
Ne

3

11
Na

12
Mg

13
Al

14
Si

15
P

16
S

17
Cl

18
Ar

4

19
K

20
Ca

21
Sc

22
Ti

23
V

24
Cr

25
Mn

26
Fe

27
Co

28
Ni

29
Cu

30
Zn

31
Ga

32
Ge

33
As

34
Se

35
Br

36
Kr

5

37
Rb

38
Sr

39
Y

40
Zr

41
Nb

42
Mo

43
Tc

44
Ru

45
Rh

46
Pd

47
Ag

48
Cd

49
In

50
Sn

51
Sb

52
Te

53
I

54
Xe

6

55
Cs

56
Ba

*

71
Lu

72
Hf

73
Ta

74
W

75
Re

76
Os

77
Ir

78
Pt

79
Au

80
Hg

81
Tl

82
Pb

83
Bi

84
Po

85
At

86
Rn

7

87
Fr

88
Ra

*
*

103
Lr

104
Rf

105
Db

106
Sg

107
Bh

108
Hs

109
Mt

110
Ds

111
Rg

112
Cn

113
Uut

114
Uuq

115
Uup

116
Uuh

117
Uus

118
Uuo

* Lanthanide

57
La

58
Ce

59
Pr

60
Nd

61
Pm

62
Sm

63
Eu

64
Gd

65
Tb

66
Dy

67
Ho

68
Er

69
Tm

70
Yb

** Aktinide

89
Ac

90
Th

91
Pa

92
U

93
Np

94
Pu

95
Am

96
Cm

97
Bk

98
Cf

99
Es

100
Fm

101
Md

102
No

Kemisch ra foon jü periodisch tabäle
Alkalimetale	Jardalkalimetale	Lanthanide	Aktinide	Ouergungsmetale
Swåke metale	Metalloïde	Ai-metale	Halogeen	Äädelgase

Atoomtåle önj rüüdj djüse aw elemente da ai natörlik aw e wråål forkaame.

Histoori

Eefter jurtkamst wus dåt süsteem betoocht suner waasen foon e baner bäg foon dåt atoom. Da elemänte san ordned eefter jare atoommase.

Di tjüsche Johann Wolfgang Döberreiner wus di jarste, di mårkd heet, dåt dan en woogeform önj da äinschape köm. Hi unerschåsde ‚tratåle‘ foon oueriinjstimende elemänte. Di änglönjer John Alexander Reina Newlands fün üt, dåt deer en råigelmääsihäid foon arke 8 elemänte bestöö, ouers da heewe ham ütlååked, wan hi sää, dåt huum dåt ferglike köö ma da oktaawe önj e musiik.

Aw e iinje heewe da tjüsche Lothar Meyer än di ruse Dmitry Mendeleyev 1879 jü jarst perioodisch tabäle publisiird. Deerbai heewe da for teluur än jood jü masenfüli amdraid. Deerdöör as e oueriinjstiming önj da äinschape ferbääderd. Eefter dåt apkaamen foon e woogenmechaanik as dütlik wörden, hü dåt köm. Dåt as ai tufäli, dåt da perioode foon jüdeer tabäle stime ma jü tål foon da eläktroone önj da schale foon atoome.

Kiik uk deer

Wikimedia Commons heet bile unti filme tu: Perioodisch tabäle
Perioodisch tabäle eefter IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry, änglisch)
Dåt perioodesystem ma bile