Guinea

Faan Wikipedia
Tekst üüb Fering


Flag faan Guinea
Guinea uun Aafrika

Guinea [giˈneːa], amtelk det Republiik Guinea (üüb Fraansöösk: La Guinée [giˈne] an République de Guinée) as en stoot uun a waast faan Aafrika. Uun a nuurdwaast leit Guinea-Bissau, uun a nuurd Seenegal, uun a nuurd an nuurduast Maali, uun a süüduast Elfenbianküst, uun a süüd Libeeria an uun a süüdwaast Sierra Leone. At lun hee 10.523.261 lidj (2014)[1]. At hoodsteed as Conakry

Geografii[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Koord faan Guinea

Geograafisk Laag[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Guinea leit twesken 12° 41' an 07° 12' (faan a nuurd tu a süüd) an 15° 03' an 7° 45' (faan a waast tu a uast). At lun as amanbi so grat üüs Tjiisklun.

At lun dialt grensen mä seeks lunen. Det lingst grens (1062 km) faan Guinea wurt mä Maali an det kurtst (363 km) mä Seenegal diald. At lun dialt uk en 816 km lung grens mä Elfenbianküst, en 794 km lung mä Sierra Leone, en 590 km lung mä Libeeria an en 421 km lung mä Guinea-Bissau.

Lunskap[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Berger[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Berger uun Guinea san: de Nimba Berig (of de Richard-Molard Berig; 1752 m), de Kakoulima Berig (1011 m), de Kambo Berig (836 m), de Belakaniaré Berig (751 m), de Bonkoui Berig (719 m), de Kankharé Berig (682 m), de Moïnahi Berig (681 m), de Sinbann Berig (654 m), de Dandomakhouré Berig (642 m) an de Taban Berig (630 m).

Struumer[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Ian faan dön grat struumer faan Aafrika, de Niger Struum, hee sin hood uun Guinea, nai bi a grens mä Sierra Leone. Bistruumer faan deheer struum san: de Mafou Struum, de Niantan Struum, de Milo Struum, de Dion Struum an de Sankarani Struum. Dönheer al bistruumer haa hörens hööd uk uun Guinea. De Sankarani Struum leept iin uun de Niger Struum uun Maali. Öler struumer uun Guinea san: de Kogon Struum, de Konkouré Struum (en bistruum as de Kakrima Struum), de Tominé Struum, de Koulountou Struum, de Gambié Struum, de Bafing Struum, de Bakoy Struum an de Loffa Struum.

Indialing faan Ferwalting[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Guinea hee aacht regiuunen, wat iin uun prefektüüren diald wurd.

Regiuun Grate (km²) Lidj (2014) Hoodsteed Koord
1 Conakry 450 1.667.864 Conakry
2 Nzérékoré 37.658 1.663.582 Nzérékoré
3 Kankan 72.145 1.986.329 Kankan
4 Kindia 28.873 1.559.185 Kindia
5 Boké 31.186 1.081.445 Boké
6 Labé 22.869 995.717 Labé
7 Faranah 35.581 942.733 Faranah
8 Mamou 17.074 732.117 Mamou

Befölkring[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Spriiken[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Det amtelk spriik faan Guinea as Fraansöösk an 40% faan’t befölkring spreecht Fula.

Histoore[Bewerke | Kweltekst bewerke]

At lun, iar en fraansöösk kolonii, wurd 1958 suwereen. De iarst president faan 1958 tu 1984 wiar Ahmed Sékou Touré, diar 1960 sin Demokraatisk Partei faan Guinea (Parti démocratique de Guinée of PDG) tu iansig legaal partei uun't lun ferklaaret an faan do uun üüs diktaator regiaret. Touré bleew president bit dat hi 26. Marts 1984 uun dön Ferianigt Stooten uun en hartslach stoorew. Premier-minister Louis Lansana Beavogui wurd do stelfertreeden president, man wurd 3. April 1984 uun en putsch störtet. A putsch wiar letjet stünjen föör a wool faan en nei feerer faan det poliitisk büroo faan det PDG. Beavogui, diar en naar frinj faan Touré wiar, wurd faan dön miast lidj ufteft, dat hi san efterfulger wurd ded. Lansana Conté, föörmaan faan't armee, wurd do president. Conté bleew uk president ap tu sin duas 23. Deetsember 2008. Kurt diarefter wiar en öler putsch an wurd Moussa Dadis Camara president. Camara sin presidentskap kaam tu aanj, iar hi 3. Deetsember 2009 uun en atentaat ferwundet wurd. Do wurd Sékouba Konaté president. Hi wurd mä't bereding för dön 2010 presidentskapswoolen beüübdraanjen. Dön iarst frei presidentskapswoolen wiar 27. Jüüne 2010 (det iarst runde) an 7. Nofember (det naist runde) an Alpha Condé wurd tu a president weelet.

At jaft sant de 5. September 2021 en putsch oner Oberst Mamadi Doumbouya. A putschisten haa a president Alpha Condé nimen and Doumbouya hee ham tu de nei president ferklaaret. Det as tu tidj (de. 6 September) ei was, wer at regiaring faan a putschisten fol kontrol auer't lun haa.

Politiik[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Guinea as en republiik. At president sant 2010 as Alpha Condé.

Bütjenpolitiik[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Guinea as lasmoot faan dön Feriand Natschuunen sant 12. Deetsember 1958.

Wiartskap[Bewerke | Kweltekst bewerke]

At weering faan't lun as de Guineeisk Nakfa, wat faan det Sentraalbeenk faan det Republiik faan Guinea ütjbroocht wurt.

Kwelen[Bewerke | Kweltekst bewerke]

  1. www.citypopulation.de


Koordinaaten: 11° N, 11° W