Gabuun

"Gabuun" uun öler spriikwiisen

Sölring Öömrang Fering Halunder Halifreesk Mooring Wiringhiirder Karhiirder Gooshiirder

Tekst üüb Fering

Flag faan Gabuun

Gabuun uun Aafrika

Gabuun [ɡaˈbuːn], amtelk det Gabuuns Republiik (üüb Fraansöösk: Le Gabon [lə ɡaˈbɔ̃] an République Gabonaise) as en stoot uun a maden faan Aafrika. Uun a nuurd leit Kameruun, uun a nuurdwaast Ekwatoriaal-Guinea, uun a uast an süüd at Republiik Kongo an uun a waast de Atlantisk Ootseaan. At lun hee 1.811.079 lidj (2013)^[1]. At hoodsteed faan't lun as Libreville.

Geografii[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Geograafisk Laag[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Gabuun leit twesken 02° 19' an 3° 59' (faan a nuurd tu a süüd) an 8° 42' an 14° 30' (faan a waast tu a uast). Det lingt faan a Atlantisk Ootseaan ap tu’t bak faan a Kongo Struum. At lun as amanbi so grat üüs Tjiisklun.

At lun dialt grensen mä trii lunen. Det lingst grens (2567 km) faan Gabuun wurt mä det Republiik Kongo an det kurst (335 km) mä Ekwatoriaal-Guinea diald. At lun dialt uk en 349 km lung grens mä Kameruun. At lengde faan a eeg bedreeg 885 km.

Lunskap[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Berger[Bewerke | Kweltekst bewerke]

De huuchst berig faan't as de Iboundji Berig (1575 m) of de Bengoué Berig (1070 m).

Öler berger san: Boundinga Berig, Koum Berig, Mimongo Berig an Moanda Berig.

Struumer[Bewerke | Kweltekst bewerke]

De gratst struum faan't lun as de Ogooué Struum, wat troch a süüduast an maden faan't lun leept.

Kliima[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Det natschunaal madelmiatig temperatüür as arkes juar 26°C. De hiatst muun faan't juar as Janewoore: det huuchst temperatüür uun Libreville as madelmiatig 31°C an det liichst temperatüür as 23°C. Dön madelmiatig temperatüüren uun Jüüle uun't hoodsteed san twesken 20 an 28°C. Faan Jüüne tu September jaft at bal neen rin man föl focht; at jaft uun Deetsember an Janewoore uf an tu rin. Uun dön öler muuner as a rin stark. De stark rin maaget en hiat an fochtig kliima.

Temperatüür an rin uun Libreville

	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jün	Jül	Aug	Sep	Okt	Nof	Det
Max. Temp. (°C)	29,2	30,0	30,0	30,1	29,4	27,5	26,3	26,7	27,7	28,1	28,4	28,9	Ø	28,5
Min. Temp. (°C)	24,1	23,9	23,9	23,9	24,0	23,1	22,0	22,3	23,2	23,5	23,4	23,9	Ø	23,4

Rin of snä (mm)	270	268	375	331	231	15	2	12	109	400	487	316	Σ	2.816

Stünjen sanskiin (h/d)	5,6	6,2	5,7	5,6	5,1	4,3	3,9	3,1	3,1	3,4	4,5	5,5	Ø	4,7

Rindaar (d)	15	13	17	16	12	2	1	3	11	23	20	15	Σ	148

Focht uun a loft (%)	86	86	86	86	85	82	81	81	84	86	87	87	Ø	84,7

Efter: wetterkontor.de

Libreville

KAMERUUN

REPUBLIIK KONGO

ATLANTIK

Koord faan Gabuun

Steeden[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Dön tjiin gratst steeden uun't lun san:

#	Steed	Lidj (2013)^[2]
1	Libreville	703.940
2	Port-Gentil	136.462
3	Franceville	110.568
4	Owendo	79.300
5	Oyem	60.685
6	Moanda	59.154
7	Ntoum	51.954
8	Lambaréné	38.775
9	Mouila	36.061
10	Akanda	34.548

Iindialing faan Ferwalting[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Gabuun hee njüügen prowinsen.

Nr.	Prowins	Grate (km²)	Lidj (2003)^[3]	Hoodsteed
1	Estuaire	20.740	662.028	Libreville
2	Haut-Ogooué	36.547	228.471	Franceville
3	Moyen-Ogooué	18.535	60.990	Lambaréné
4	Ngounié	37.750	101.415	Mouila
5	Nyanga	21.285	50.297	Tchibanga
6	Ogooué-Ivindo	46.075	64.163	Makokou
7	Ogooué-Lolo	25.380	64.534	Koulamoutou
8	Ogooué-Maritime	22.890	128.774	Port-Gentil
9	Woleu-Ntem	38.465	157.013	Oyem

Befölkring[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Spriiken[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Det amtelk spriik faan Gabuun as Fraansöösk an 32% faan’t befölkring spreecht Fang.

Biljing[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Det iarst huuchskuul uun't lun wiar det Uniwersiteet Omar Bongo, wat 1970 grünjlaanjen wurd.

Histoore[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Det wurd loong liawet, dat det grat ekwatoriaalwalt wiar ei faan lidj trochdrüngen wurd. Sant 1960 wurt man bewisen faan föl föörhistoorisk industrien uun a sawanen an uun a walter fünjen. Iar bewenern wiar woorskiinelk Pügmee'en, diar heer üüs jeegers an saamlern lewet. Föör amanbi juar begand sköölen faan Bantu-fölker iintuwaanrin an a Pügmee'en tu ferdringen. Pügmee'en san daaling bluat en uu so letj dial faan det gabuuns befölkring.

Gabuun wurd 1910 dial faan a Fraansöösk-Ekwatoriaalaafrika. Uun de Naist Wäältkrich wiar en stridj twesken a uunhinger faan't regiaring faan't Vichy an a uunhinger faan Charles de Gaulle. At lun wurd Nofember 1940 faan a uunhinger faan de Gaulle nimen. At lun wurd 17. August 1960 faan Frankrik suwereen. De iarst president wiar Léon M'ba. Efter san duas wurd Omar Bongo Ondimba 1967 de naist president. Efter san duas wurd Rose Francine Rogombé 2009 de treed president. At lun ging 30. August 2009 tu wool an Ali Bongo Ondimba, dring faan Omar Bongo Ondimba, wurd diarefter de fjuard president.

Det neist wool wiar 27 August 2016. Dön wichtigst kandidooten wiar Ali Bongo Ondimba an Jean Ping. A resultooten san nü uun’t stridjen.

Politiik[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Efter't ferfaading faan 28. Marts 1991 as Gabuun en presidiaal republiik mä'n muardhaidparteiensüsteem. A föörmaan faan a stoot as a president, diar uk a föörmaan faan a stridjkreeften as. A president wurt för sööwen juar faan a lidj direkt woolet. A president faan't lun sant 2009 as Ali-Ben Bongo Ondimba.

Bütjenpolitiik[Bewerke | Kweltekst bewerke]

Gabuun as lasmoot faan dön Feriand Natschuunen sant 20. September 1960.

Wiartskap[Bewerke | Kweltekst bewerke]

At weering faan't lun as de madelaafrikoons CFA-Franc, wat faan det Madelaafrikoons Sentraalbeenk ütjbroocht wurt.

Kwelen[Bewerke | Kweltekst bewerke]

↑ www.citypopulation.de
↑ Gabon, citypopulation.de
↑ Efter det 2003 volksteeling, The Statesman's Yearbook: The Politics, Cultures and Economies of the World, 2014 (2013), s. 495.

Lunen uun Aafrika

[1] www.citypopulation.de

[2] Gabon, citypopulation.de

[3] Efter det 2003 volksteeling, The Statesman's Yearbook: The Politics, Cultures and Economies of the World, 2014 (2013), s. 495.

[1]

[2]

[3]