Eswatini

Tekst üüb Fering

Eswatini, amtelk Köningrik faan Eswatini (üüb Swaasi: Umbuso weSwatini; üüb Ingels: Kingdom of Eswatini [ɛswɑːˈtiːni]) as en banenstoot uun a süüd faan Aafrika. Uun a nuurd, waast an süüd leit Süüdaafrika an uun a uast Mosambik. At lun hee 1.018.449 lidj (2007)^[1]. At hoodsteeden san Lobamba an Mbabane. Föör 2018 wurd det lun Swaasilun, amtelk Köningrik faan Swaasilun (üüb Ingels: Kingdom of Swaziland [ˈswɑːzɪlænd]) näämd.

Geografii

Mbabane

SÜÜDAAFRIKA

MOSAMBIK

Pongolapoort-Stausia

Koord faan Swaasilun

Geograafisk Laag

Swaasilun leit twesken 25° 72’ an 27° 32’ (faan a nuurd tu a süüd) an twesken 30° 78’ an 32° 14’ (faan a waast tu a uast). At lun as tutool faan lun amslööden.

Swaasilun dialt grensen mä tau lunen. Det lingst grens (430 km) wurt mä Süüdaafrika an det kurtst grens (105 km) mä Mosambik diald.

Berger

De huuchst berig as Emlembe (wat üüb Swaasi steed faan a koonkel het), wat 1862 m huuch as an mä Süüdaafrika diald wurt. Öler berger san: Ngwenya (1800 m), Nyonyane (780 m) an Sibebe (350 m).

Steeden

Dön gratst steeden uun Swaasilun san: Manzini (110.000 lidj; 2005), Mbabane (94.874 lidj; 2010) an Big Bend (9374 lidj - 1997).

Struumer

Struumer uun Swaasilun san: Komati (wat iin uun det Indisk Ootseaan tu a nuurd faan Maputo uun Mosambik leept), Umbuluzi (wat iin uun det Indisk Ootseaan nai bi Maputo uun Mosambik leept), Lusutfu (wat dial faan't grens mä Süüdaafrika bildet an iin uun de Maputo Struum uun Mosambik leept), Assegai (wat iin uun de Lusutfu Struum leept) an Ingwempisi (wat uk iin uun de Lusutfu Struum leept).

Indialing faan Ferwalting

Swaasilun hee fjauer regiuunen, wat iin uun kreiser of tinkhundla iindiald san.


	Regiuun	Hoodsteed	Area (km²)	Lidj (2007)
1	Hhohho	Mbabane	3625,17	282.734
2	Lubombo	Siteki	5849,11	207.731
3	Manzini	Manzini	4093,59	319.530
4	Shiselweni	Nhlangano	3786,71	208.454

Befölkring

At wiar en folksteeling uun April/Mei 2017.

Sünjhaid

Wüfen raage uun't madel en ääler faan 64 juaren, an maaner ian faan 55,3 juaren^[2].

Kultüür

Literatüür

Sarah Mkhonza (1957-), en swaasi jurnalist an skriiwer, hee föl staken, kurtstaken an romoonen skrewen. Sin staken an romoonen konsentriare jo üüb't leewent faan det aarem werklidj uun Swaasilun. De austraalisk skriiwer Malla Nunn, diar föl krimis skrewen hee, wurd uun Swaasilun bäären.

Histoore

Det Swaasi folk siidlet uun de Swaasilun faan daaling uun det 18. juarhunert. Swaasilun wurd 1894 en protektoraat faan det Süüdaafrikoons Republiik (of Transvaal). Efter de Naist Buurenkrich (1899-1902) wurd at lun 1903 en britisk protektoraat. Föör a krich wurd föl lunkonseschuunen faan a köning tu ütjluners den. Ian faan dön iarst apgoowen faan dön nei britisk ferwaltern wiar at fertjungling auer dönheer konseschuunen tu aanj tu bringen. Uk wan uun a stamgesetsen nian lun tu ütjluners hiar moost, kaam det britisk regiaring auerian, at lun twesken a konseschuunhualern an a Swaasis ütj tu paartin: tau traaden faan't lun wurd tu a konseschuunhualern den. At fraag faan't eegdoomsrocht faan lun wurd en wichtig probleem oner det britisk reegiment. At lun wurd 1968 suwereen.

Köninger faan Swaasilun sant 1745: Ngwane III. (1745–1780), Ndvungunye (1780–1815), Sobhuza I. (1815–1839), Mswati II. (1840–1868), Tsandzile Ndwandwe (1868–1875), Dlamini IV. (1875–1889), Tibati Nkambule (1889–1894), Ngwane V. (1895–1899), Labotsibeni Gwamile Mdluli (1899–1921), Sobhuza II. (1921-1968), Mswati III. (1968-).

Politiik

Swaasilun as en apsaluut monarchii. A köning (diar Ngwenyana of at löw neemd) faan daaling as Mswati III.. A köning sin mam (diar Ndlovukati of at elefantin neemd) spelet uk en wichti rol. A köning sin mam faan daaling as Ntombi. A köning berept a premier-minister, diar en kabinet föörstäänt.