Burkiina Faaso

Tekst üüb Fering

Burkiina Faaso ([bʊrˈki:na ˈfa:zo], iar Boowervolta, üüb Fraansöösk: Burkina Faso [buʁkina faso] harke tu^?/i an Haute-Volta) as en stoot uun a waast faan Aafrika. Uun a nuurd leit Maali, uun a uast Niiger, uun süüdwaast Beniin, uun a süüd lei Toogo an Ghaana an uun a süüdwaast leit at Elfenbianküst. At lun hee 15.224.800 lidj (2009)^[1]. At hoodsteed as Ouagadougou.

Geografii

Ouagadougou

MAALI

NIIGER

ELFENBIANKÜST

GHAANA

TOOGO

BENIIN

Tenakourou

Koord faan Burkiina Faaso

Geograafisk Laag

Burkiina Faaso leit twesken 15° 05' an 09° 24' (faan a nuurd tu a süüd) an 5° 30' an 2° 25' (faan a waast tu a uast). At lun as amanbi so grat üüs Tjiisklun.

At lun dialt grensen mä seeks lunen. Det lingst grens (1325 km) wurt mä Maali an det kurtst (131 km) mä Toogo diald. At lun dialt uk en 626 km lung grens mä Niiger, en 602 km lung mä Ghaana, en 545 km mä Elfenbianküst an en 386 km lung mä Beniin.

Lunskap

Uun a süüd as at lunskap green; uun a nuurd jaft at wüüst.

Berger^[2]

De huuchst berig (727 m) uun’t lun as de Tenakourou Berig. Öler berger san: de Tanlallé Berig (562 m), de Kantolo Berig (542 m), de Tonvo Berig (470 m), de Kanso Berig (448 m), de Kolèl Berig (448 m), de Pic de Nahouri (447 m), de Zaran Kipsi Berig (441 m), de Nanga Berig (417 m), de Gabou Kani Berig (411 m) an de Lakba Berig (400 m).

Struumer

Dön trii gratst struumer uun Burkiina Faaso san de Ruad Volta, Suart Volta an Witj Volta.

Steeden

Dön tjiin gratst steeden uun't lun san:

#	Steed	Lidj (2019)^[3]
1	Ouagadougou	2.415.266
2	Bobo Dioulasso	904.920
3	Koudougou	160.239
4	Saaba	136.011
5	Ouahigouya	124.587
6	Kaya	121.970
7	Banfora	117.452
8	Pouytenga	96.469
9	Houndé	87.151
10	Fada Ngourma	73.200

Indialing faan Ferwalting

Burkiina Faaso hee 13 regiuunen (üüb Fraansöösk: Régions), wat iin uun prowinsen diald wurd.

Regiuun	Grate (km²)	Lidj (2011)	Hoodsteed
Boucle du Mouhoun	34.333	1.631.321	Dédougou
Cascades	18.424	637.279	Banfora
Centre	2.869	2.136.581	Ouagadougou
Centre-Est	14.710	1,302,449	Tenkodogo
Centre-Nord	19.677	1.375.380	Kaya
Centre-Ouest	21.752	1.348.784	Koudougou
Centre-Sud	11.457	722.631	Manga
Est	46.694	1.416.229	Fada Ngourma
Hauts-Bassins	25.343	1.469.604	Bobo Dioulasso
Nord	16.414	1.185.604	Ouahigouya
Plateau-Central	8545	696.372	Ziniaré
Sahel	35.360	968.442	Dori
Sud-Ouest	16.153	620.767	Gaoua

Kliima

Kliimatabel för Ouagadougou, Burkiina Faaso

	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jün	Jül	Aug	Sep	Okt	Nof	Det
Max. Temp. (°C)	34,0	36,8	39,5	40,0	37,9	34,8	32,5	30,6	32,4	35,7	36,8	35,0	Ø	35,5
Min. Temp. (°C)	15,8	18,2	21,9	25,4	27,2	23,9	22,8	21,8	22,0	22,9	20,2	16,3	Ø	21,5

Rin of snä (mm)	0,0	0,0	5,0	24,1	73,9	107,4	69,1	283,2	197,5	31,1	0,0	0,0	Σ	791,3

Stünjen sanskiin (h/d)	9,3	9,3	8,5	8,5	8,9	8,8	7,7	7,2	7,9	8,8	9,6	9,2	Ø	8,6

Rindaar (d)	0	0	1	2	6	9	13	14	10	4	0	0	Σ	59

Focht uun a loft (%)	24	21	22	36	50	64	72	80	77	60	38	29	Ø	47,9

Efter: wetterkontor.de

Befölkring

Spriiken

Det amtelk spriik faan Burkiina Faaso as Fraansöösk: 3.740.000 lidj uun't lun snaake detdiar spriik^[4]. Natschunaal spriiken san Fula, Jula an More.

Biljing

Huuchskuulen uun Burkiina Faaso san: det Huuger Instituut för Informaatik an Ferwalting (uun Ouagadougou), Feekhuuchskuul faan Bobo-Dioulasso, det Uniwersiteet faan Ouagadougou an det Uniwersiteet faan Koudougou.

Sünjhaid

Wüfen raage uun't madel en ääler faan 61,9 juaren, an maaner ian faan 60,4 juaren^[5].

Histoore

Burkiina Faaso wiar en fraansöösk kolonii. At lun wurd 5. August 1960 suwereen. Sant suwereniteet san föl putschen. Maurice Yaméogo wiar de iarst president. At wiar 1966 en putsch. At hood faan't armee, Sangoulé Lamizana, wurd a efterfuliger. At wiar 1980 en öler putsch. Do wurd Saye Zerbo at stootsboowenhood. At wiar 1982 en öler putsch. Do wurd Jean-Baptiste Ouédraogo at stootsboowenhood. At wiar 1983 en öler putsch faan Koptein Blaise Compaoré. Do wurd Thomas Sankara at stootsboowenhood. A nööm faan't lun wurd 1984 tu Burkiina Faaso feranret. Koptein Blaise Compaoré startet 1987 en öler putsch, huaruun Thomas Sankara ambroocht wurd. Do wurd hi för 25 juar stootsboowenhood. Efter unrauen, treed hi 2014 turag an Isaac Zida wurd at stootsboowenhood. Hög wegen lääder treed hi turag an Michel Kafando wurd president. De letst putsch wiar uun 2015. At meecht wurd man bal tu Michel Kafando turagden an kurt diarefter't wiar en presidentskapswool.

Politiik

Burkiina Faaso as en republiik. Roch Marc Christian Kaboré as sant 2015 a president.

Bütjenpolitiik

Burkiina Faaso as sant de 20. September 1960 lasmoot faan dön Feriand Natschuunen an sant 25. Mei 1963 faan det Aafrikoons Unioon.

Wiartskap

Burkiina Faaso as een faan a aremst lunen üüb a eerd. Üüb a HDI-indeks steent det lun üüb plaats 181 faan 187. 2005 haa a Weltbeenk an a Internatjunaal Müntfond det henfingen, dat det lun en graten dial faan sin skiljen luaswurd. Uun a leetst 15 juar as det wiartskap stüdig am sowat 5% woksen. Man det waaksen komt fööraal det skööl faan a Mossi tu guud, diar uun a steeden wene. A miasten skel mä (amreegent) maner üs een US-Dooler a dai ütjkem. Hör aanj münt het CFA-Franc.

Auer 90% faan a minsken büüre för jo salew, an haa ööders neen iinkemen. Jo lewe faan hirse, meis, sorghum, fonio an ris. An wan diar ans en ring fung as, do skel fölen hongre.

Uun't süüden, huar't ei gans so drüg as, waaks uk yams, maniok an sokerraid. För a eksport wurd uk eerdnöden an buumol uunbaud.

Wäärdag materioolen uun a grünj san gul an mangaan, man för en industrii hää Burkiina Faaso noch neen gud ferkiarsneet.

At weering faan't lun as de waastaafrikoons CFA-Franc, wat faan det Waastaafrikoons Sentraalbeenk ütjbroocht wurt.

Uun't juar 2018 hed Burkiina Faaso en BIP faan amanbi 16,2 biljuunen US-Dooler^[6].