Madelaafrikoons Republiik

Tekst üüb Fering

Det Madelaafrikoons Republiik (üüb Sango: Ködörösêse tî Bêafrîka) as en banenstoot uun a maden faan Aafrika. Uun a nuurd leit Tschad, uun a nuurduast Sudaan, uun a uast Süüdsudaan, uun a süüd det Demokraatisk Republiik Kongo, uun a süüdwaast at Republiik Kongo an uun a waast Kameruun. At lun hee 6.091.097 lidj (2021)^[1]. At hoodsteed as Bangui.

Geografii

Bangui

TSCHAD

SUDAAN

SÜÜDSUDAAN

DR KONGO

KONGO

KAMERUUN

Koord faan det Madelaafrikoons Republiik

Geograafisk Laag

Det Madelaafrikoons Republiik hee en gratens faan 622.984 km² an as do det fiiw-an-fiartigst gratst lun uun a wäält.

At lun dialt grensen mä seeks lunen. Det lingst grens (1747 km) faan’t lun wurt mä det Demokraatisk Republiik Kongo an det lingst grens (174 km) faan't lun wurt mä Sudaan diald. At lun dialt uk en 1556 km lung grens mä Tschad, en 1055 km lung mä Süüdsudaan, en 901 km lung mä Kameruun an en 487 km lung mä’t Republiik Kongo.

Berger

Det huuchst berig (1420 m) as de Mont Ngaoui. En öler berig as de Toussoro Berig, wat 1330 m huuch as.

Kliima

Det Madelaafrikoons Republiik hee en tropisk kliima.

Indialing faan Ferwalting

At lun hee 20 prefektüüren (Préfectures), ian diarfaan as at aanjstendig steed (Commune autonome) Bangui.

	Prefektüür	Grate (km²)	Lidj (2021)	Hoodsteed
01	Bamingui-Bangoran	58.200	82.108	Ndélé
02	Bangui	3.200	1.425.276	Bangui
03	Basse-Kotto	17.604	380.172	Mobaye
04	Haute-Kotto	86.650	128.342	Bria
05	Haut-Mbomou	55.530	52.314	Obo
06	Kémo	17.204	183.742	Sibut
07	Lim-Pendé	13.000	442.151	Paoua
08	Lobaye	19.235	345.108	Mbaiki
09	Mambéré	15.500	265.479	Carnot
10	Mambéré-Kadéï	13.500	273.166	Berbérati
11	Mbomou	61.150	257.803	Bangassou
12	Nana-Gribizi	19.996	208.821	Kaga-Bandoro
13	Nana-Mambéré	26.600	341.796	Bouar
14	Ombella-Mpoko	38.500	269.809	Bimbo
15	Ouaka	49.900	446.354	Bambari
16	Ouham	20.000	297.904	Bossangoa
17	Ouham-Fafa	35.000	225.479	Batangafo
18	Ouham-Pendé	18.000	243.315	Bozoum
19	Sangha-Mbaéré	19.412	138.770	Nola
20	Vakaga	46.500	83.188	Birao

Befölkring

Efter a Feriand Natschuunen, hee det Madelaafrikoons Republiik uun 2017 4.659.000 iinwenern. 43 % faan‘t befölkring san oner 15 juar ual an bluat 4 % faan‘t befölkring as ääler üüs 65.

Spriiken

Dön amtelk spriiken san Fraansöösk (sant at suwereniteet) an Sango (sant 1991).

Histoore

Det fraansöösk armee saat 1887 en post ap, wat leeder Bangui wurd. Faan heerütj saat 1890 det militeersk okupatschuun faan’t lun iin, diar 1900 oner’t beteekning Oubangi-Chari fraansöösk militeerteritoorium wurd. Det wurd 1906 mä Tschad ferianigt an leeder en kolonii banen faan Fraansöösk Äkwatoriaalaafrika. At lun wurd 1960 suwereen. Efter en putsch uun 1966 wurd generool Jean-Bédel Bokassa hood faan’t regiaring. Bokassa wurd 1972 president tu a leewentstidj an 1976 keiser faan det Madelaafrikoons Rik. Hi wurd 1979 faan en putsch deelsaatet.