Mosambik

Tekst üüb Fering

Mosambik [mozamˈbi:k], amtelk Republiik faan Mosambik (üüb Portugiisk: Moçambique [musɐ̃ˈbikɨ] an República de Moçambique [rɛˈpublikɐ dɨ musɐ̃ˈbikɨ]) as en stoot uun a süüduast faan Aafrika. Uun a nuurd leit Tansaniia, uun a waast lei Malaawi, Sambia an Simbabwe, uun a süüdwaast lei Süüdaafrika an Eswatini. A Wai faan Mosambik uun a uast trent a eilunstoot Madagaskar faan det aafrikoons feestlun. At lun hee 20.252.223 lidj (2007)^[1]. At hoodsteed as Maputo.

Geografii

Maputo

TANSANIIA

MALAAWI

SAMBIA

SIMBABWE

SÜÜDAAFRIKA

SWAASI-
LUN

INDISK OOTSEAAN

Wai faan Mosambik

Malaawi Sia

Cahora Bassa Sia

Koord faan Mosambik

Geograafisk Laag

Mosambik as tausis grater üüs Tjiisklun.

At lun dialt grensen mä seeks lunen. Det lingst grens (1569 km) faan Mosambik wurt mä Malaawi an det kurtst (105 km) mä Swaasilun diald. At lun dialt uk en 1231 km lung grens mä Simbabwe, en 756 km lung mä Tansaniia, en 491 km lung mä Süüdaafrika an en 419 km lung mä Sambia. A eeg faan’t lun as 2470 km lung.

Lunskap

Loongs a eeg as en briad jiplun. Det bedobet det gratst dial faan a süüd, man wurt at faan a mös faan de Sambesi Struum efter a nuurd hen smeeler. Beeft a eeg sticht at lun uun tremen hen tu a amanbi 1000 m huuch taafellun faan’t huuchfial uun.

Berger

De huuchst berig (2436 m) as Binga Berig, wat bi't grens mä Simbabwe leit. Öler berger san Namuli Berig (2419 m), Mabu Berig (1700 m) an Muambe Berig (780 m), wat tu a nuurd faan de Sambesi Struum lei.

Eilunen

Eilunen, wat tu Mosambik tuhiar san: Angoche Eilun, Bazaruto Eilun, Benguerra Eilun, Ibo Eilun, Inhaca Eilun, Inhacamba Eilun, São Lourenço Eilunken, Magaruque Eilun, Matemo Eilun, Mosambik Eilun, Santa Carolina an Vamizi Eilun.

Sian

Dial faan de Malaawi Sia as banen Mosambik.

Steeden

Dön tjiin gratst steeden uun Mosambik san: Maputo (1.094.315 lidj), Beira (546.000 lidj) Nampula (471.717 lidj) an Matola (440.927 lidj), Chimoio (238.976), Nacala (207.894), Quelimane (192.876), Tete (155.909), Lichinga (142.253) an Pemba (141.316).

Struumer

Tau grat struumer leep troch Mosambik. De iarst, de Sambesi Struum leept troch't maden faan't lun an üüs en delta (wat twesken Beira an Quelimane leit) iin uun det Indisk Ootseaan. De öler grat struum as de Limpopo Struum, wat troch det Gaza Prowins uun a süüd an iin uun det Indisk Ootseaan nai bi Xai-Xai leept. En öler grat struum as de Rovuma Struum, wat dial faan’t grens tu Tansaniia uun a nuurd bildet.

Indialing faan Ferwalting

Mosambik hee elwen prowinsen (üüb Portugiisk, províncias).

	Nööm	Grate (km²)^[2]	Lidj (2007)	Lidj (2017)^[3]	Hoodsteed
1	Cabo Delgado	82.625	1.606.568	2.333.278	Pemba
2	Gaza	75.709	1.228.514	1.446.654	Xai-Xai
3	Inhambane	68.615	1.271.818	1.496.824	Inhambane
4	Manica	61.661	1.412.248	1.911.237	Chimoio
5	Maputo Steed	347	1.094.628	1.101.170	Maputo
6	Maputo	26.011	1.205.709	2.507.098	Matola
7	Nampula	81.606	3.985.613	6.102.867	Nampula
8	Niassa	129.056	1.170.783	1.865.976	Lichinga
9	Sofala	68.018	1.642.920	2.221.803	Beira
10	Tete	100.724	1.783.967	2.764.169	Tete
11	Zambézia	105.008	3.849.455	5.110.787	Quelimane

Befölkring

At wiar en folksteeling, wat det fjuard sant suwereniteet wiar, uun August 2017. De föörge folksteeling wiar uun 2007. At wiar uk folksteelingen uun 1997 an 1980.

Biljing

Det äälst uniwersiteet uun Mosambik as det Eduardo Mondlane Uniwersiteet, wat 1962 grünjlaanjen wurd.

Histoore

Mosambik wurd 25. Jüüne 1975 faan Portugal suwereen. Samora Machel wiar de iarst president faan 1975 ap tu 1986. Hat wiar twesken 1977 an 1992 en bürgerkrich.

Politiik

Mosambik as en republiik. Det stootsboowenhood, a president, as för en amtstidj faan fiiw juar weelet. A president faan't lun sant 2015 as Filipe Nyusi.